Reverendissimo in Christo Patri et [Domi]no, domino Ioanni, [Dei gra]tia episcopo Varmiensi, domino et avunculo suo clementissimo¹.

Salutem et sui humillimam commendationem.

Reverendissime atque Amplissime Praesul.

Scriba ille, cuius sponsionem in prioribus Reverendissimae Amplitudini Tuae denuntiavi, uti promiserat, non invitus cum domino Fabiano de Dameraw ad Reverendissimam Amplitudinem Tuam iter suscepit. Cuius, reor, nec mores minus, quam manus, placebit. Utinam et cancellarium ad eum modum, qui negotiis Reverendissimae Amp(litudinis) Tuae suffecisset, transmittere potuissem, nihil aeque fecissem libentius. Quoniam vero nunc amplius nihil ad manum est, quod Reverendissimam Amplitudinem Tuam scire oporteret, pauca quaedam brevissimis verbis de huius temporis solemniis commemorare, quo litteras non schedulam Reverendissimae Amplitudini Tuae carissimus nuntius perferret, non alienum fore existimavi. Quibus non dubito, quae tua est humanitas, Praesul Amplissime, quin benignas sis aures adhibiturus. Nam, quam variis olim cum ludis, tum ceremoniis novi anni initium Calendis Ianuariis celebrari consueverit, haud quamquam ignorat Reverendissima Amplitudo Tua, quemadmodum id etiam in Suetonio Tranquillio Plinio et aliis auctoribus passim depraehendere licet, quorum et hoc solemne erat tam senatoribus, quam equitibus et plebeis mutuis certare munusculis, quae strenas appelarunt, boni ominis gratia. Quam consuetudinem ab illis, ut alia pleroque, mutuantes, quoque ad haec nostra usque tempora in Repub[lica] Christiana perseverat, nec minus solemniter, quam curiose servatur. Hunc autem morem reprobem an laudem, non adeo certus sum, siquidem in sacris canonibus iam olim veritum esse et damnatum liquido constat. Porro cum hoc inibi legissem, animum meum non parva subiit commiratio, qui fiat, quod anniversarie in canonem hunc promiscue ab omnibus citra formidinem peccati ac poenae gravissimae eo in loco manifeste expressam, delinquatur, dubitabamque aliquamdiu esset nec ne in universum repudiandus et e medio religionis Christianae tollendus. Persuadere mihi id nullo modo potui nec volui quidem, a potentissimis enim videbam et magni nominis viris regibus ducibus praesulibus et iuresconsultissimis hunc iam sive morem, sive superstitionem non modo receptum esse (strenam enim omnes ab omnibus et suscipiunt gratanter, et offere non prohibent), verum etiam probatum, dum missitare strenas ipsi non dubitarent. Quare sic eadem illa Divi Augustini et Zachariae pontifici summi verba 26 quaest. 7 interpretanda esse cum illis censeo inhibuisse hoc fieri addita anathematis poena, si in Iani aut Saturni honorem magis, quam veri aeternique Dei Ch[risti] Iesu gloriam strenae istae missitarentur, quod poterat equidem proclive […]dum in istorum laudem primitus esset inventa haec munerum missi[o], aut etiam, quo prorsus tollerent errorem existimantium, tantam iness[e] et virtutem xeniolo, quae vel fortunatum reddere annum, vel fun[esta] propellere fata posset, quo sane errore circumventi, nemo infi...[…] haud parum multum Christi gloriae derogare, tali quoties conf[...] aut accipiunt fide. Soli namque² Deo haec est potestas relicta […] illa ipsa consuetudo, cum in Christi laudem honorem gloriam, cuius […] salutiferum natalem interna quadam et spirituali laetitia anim[…] tripudiis celebramus, conversa sit, illis ipsis munusculis quasi […] quibusdam externis symbolis exuberantem cordis voluptatem, q[…] Christicolis omnibus eius attulisset γενεθλιον ostendere volentes, […] etiam a Christianissimis observata esse videtur. Et manet (u[…] consuetudo illa ubique strenae autem diversa est per personas oblatio […] enim (ut ferunt) summi viri dant infimis, in Anglia vero i[nfe]riores deferunt strenam superioribus et regi cuncti principes. S[...] hoc commune omnibus, dantibus aliquid contra redonare, quo libe[r]tas, ut boni ominis nuntia mutuo communicetur. Quod imitati q[uoque] nostrates, at obliti decori et honestatis, instituti etiam fine et […] quibus admissum, retinent consuetudinem non minus ceteris firm[…] ideo solum, ut accipiant et manus emendicata pecunia imp[leant]. Sed nec petunt verum extorquent strenam, tanto tumultu simul et […] moribus, ut maiori compendio donati a foribus, quam indonati […] me repellantur. Qui, quo iudicio hoc faciant, ipsi viderint, mea [...]cle sententia in sacros gravissime canones admittunt. Sed q[uomodo] tot de strenis? Haud semel conatus sum et ego, Reverendissime P[raesul], totis viribus magnum illud et ineffabile gaudium e servatoris [nostri] Christi Iesu natali conceptum, quo merito quilibet usque affici d[…] in Reverendissimae Amp(litudinis) Tuae sinum primitiis meae Musae effundere, a[…] strenam exiguam exiguus, patrono meo et avunculo clementissimo humillime et grate memor beneficiorum deferre. Restitit au[tem] imbecillitas Musae semper, quo minus meis responderit c[armini]bus, neque tale quicquam parere unquam potuit, quod doctissimis Amp[litudinis] Tuae auribus obstrepere deberet. Quid faceret enim invit[a Mi]nerva? Quare iam desperata re summis precibus adhuc p[…]lum temporis ad id sibi ab Reverendissima Amp(litudine) Tua prorogatum […], quo interim plus virium colligere, paulo maiori cura atque diligentia dapes, quibus acceptura est, convivam condire adornare et palatui(!) denique Reverendissimae Amp(litudinis) Tuae accomodare queat. Et, nisi me meum fallit iudicium, multo equidem satius fuit vel nihil plane adponere, quam crudis et minime assuetis eduliis palatum Reverendissimae Amplitudinis Tuae exacerbare. Interim quoque prototocus ille filius Mariae atque princeps noster Christus Iesus – oro – novum hunc annum Reverendissimae Amplitudini Tuae tamquam parenti tutori et communi patrono nostro clementissimo omnibusque Reverendissimae Amplitudinis Tuae carissimis fortunare, incolumem iugiter servare, praeclaras dotes illas, quae in Reverendissima Amplitudine Tua summe relucent, novis successionibus augere, conatus promovere omniaque consilia prosperare quam maxime velit. Adhaec tantam largirem gratiam prudentiam animi fortitudinem, quantam flagitare dignitatis magnificentia videtur, quo tuas oveculas Christo, cui, o Amplissime Praesul, strennue et indefesse militas, lucrifacere atque coronam aeternae beatitudinis cum illis suscipere possis. Amen. Cracoviae, 3 Ianuarii, anno Domini 1539.

Reverendissimae Amplitudinis Tuae infimus clientulus Casper Hanna[w]