List #3900
[Ioannes DANTISCUS] do Bona Sforzas.l., 1543-01-01
Regest polski:
Dantyszek wyraża wdzięczność królowej wyrażoną w jej liście [IDL 2604] za troskę o jego zdrowie i modli się, aby jak najdłużej omijały ją wszelkie choroby.
Zapewnia o gotowości przybycia na wesele młodszego króla [Zygmunta II Augusta], jeśli tylko pozwoli mu na to zdrowie. Modli się, by Bóg uczynił ten związek szczęśliwym wbrew złej woli jego przeciwników. W związku z różnymi pogłoskami docierającymi do Prus Królewskich na temat przyszłego małżeństwa, które niekiedy uderzają również w niego samego, prosi, by królowa nie taiła przed nim niczego, co jako wierny sługa, związany przysięgą, powinien wiedzieć.<.
Posłowie niemieccy, którzy przybywają do króla, wypytują o Dantyszka wyłącznie ze względu na dawną przyjaźń. Wszyscy, którzy go znają, wiedzą, że jego nieobecność na dworze nie wynika z niełaski władców, którym wiernie służył przez wiele lat.
Nie może ukrywać przed adresatką, że gdy jakiś czas temu wrócił z Wrocławia, w imieniu cesarza [Karola V] napisał do niego kanclerz i zaufany doradca cesarza [Antoine Perrenot] de Granvelle, a także pewni dawni przyjaciele, by wybadać, co myśli o przyjęciu kapelusza kardynalskiego. Dantyszek prawdopodobnie stwierdza, że godność ta jest dla niego zbyt wysoka i że zadowala się swoim dotychczasowym biskupstwem [tekst uszkodzony]..
Na polecenie adresatki Dantyszek przesyła nowe wieści, choć nie są one pewne. Szkoci zadali Anglikom wielką klęskę, jednak brak szczegółów.
W Szwecji mieszkańcy zawzięcie prześladują tyrana [Gustawa I Wazę], którego mieli opuścić wszyscy sojusznicy. Jeden z nich, król Danii [Christian III Oldenburg], miał wysłać 400 konnych i 800 pieszych, lecz wycofał się, usprawiedliwiając to sprzeciwem żołnierzy. Niektórzy twierdzą, że próbuje postawić na czele Szwedów brata, wezwanego stąd [z Prus] od szwagra [księcia Albrechta]. Mieszkańcy Lubeki i Hamburga zamierzają ustanowić władcą Albrechta [VII] (księcia Meklemburgii, który w ostatnich latach aspirował także do objęcia rządów w Danii), wysyłając buntującym się Szwedom wsparcie.
Książę Jülich [Wilhelm Bogaty] po utracie Jülich okupowanego przez siły cesarza [Karola V] zamierza wraz ze swoimi sprzymierzeńcami wyruszyć zbrojnie przeciwko domowi burgundzkiemu [Habsburgom] oraz księciu Oranii, hrabiemu Nassau [René de Châlon]. Cesarz [Karol V] i król Francji [Franciszek I] zakazali pod groźbą kary śmierci przekazywania wieści z ich posiadłości. Zapewne dlatego nie docierają stamtąd żadne nowiny.
Dantyszek obiecuje przekazać kolejne wieści, jeśli się pojawią, zastrzega jednak, że zazwyczaj są to jedynie plotki powtarzane przez kupców.
Usprawiedliwia się, że list został napisany cudzą ręką, ponieważ z powodu bólu ramion jego własna jest niesprawna, a dolegliwość ta osłabiła całe ciało.
W postscriptum informuje, że list adresatki niezwłocznie przekazał podskarbiemu pruskiemu [Stanisławowi Kostce]. Dziękuje jej za wstawiennictwo w sprawie Georga Schewecke, ubiegającego się z jego polecenia o urząd burgrabiego gdańskiego. [Dalszy tekst uszkodzony]
Rękopiśmienne podstawy źródłowe:
| ||||
Tekst + aparat krytyczny + komentarz Zwykły tekst Tekst + komentarz Tekst + aparat krytyczny Ekscerpty dotyczące podróży Dantyszka
Serenissima Reginalis Maiestas et Domina, domina clementissima.
Humillimam servitiorum meorum et orationum commendationem.
Non sine singulari consolatione Serenissimae Reginalis Maiestatis Vestrae benignissimas legi litteras, quibus se affectae meae valetudinis clementem commiserationem habere indicat. Pro qua propensa in me gratia Serenissimae Maiestati Vestrae, quantum possum, demissius atque diligentius gratias habeo immortales, Dominum Deum intime orans, ut eandem Serenissimam Maiestatem quam diutissime ab omni aegrotatione doloreque incolumem conservet.
Ceterum, quod Serenissima Maiestas Vestra me clementer commonet, ut, si interim convaluero, felicibus nuptiis serenissimae maiestatis regiae iunioris, domini mei clementissimi, cum id tempus postulabit, inservire non detrectem, in quo quidem, si Deus salubrius corpus et ea, quae ad tam splendidas nuptias honestandas ex misericordia sua concesserit, dummodo temporius de mente serenissimae maiestatis regiae edoctus fuero, quoad eius per valetudinem a me fieri poterit, obsequentem me praestabo.
Atque utinam hoc clarissimum coniugium Deus fortunet, prosperet faustissimumque faciat, ne malorum hominum, qui de eo perperam praepostereque ominantur, malevolentia, quam contra hoc Dei institutum et voluntatem conceperunt, quae maxime in matrimoniis suam ostendit potentiam, succedat. Huc ad nos in eo varia perferuntur, meque interdum afficiunt, suppliciter itaque rogo, si quid est, quod me scire liceat, Serenissima Maiestas Vestra pro iurata mea fide me latere non velit.
Quod vero oratores Germani, qui ad serenissimam maiestatem regiam mittuntur, adeo diligenter de me inquirunt, non nisi veteris societatis fortassis fit ratione, neque qui me penitius norunt, suspicari possunt, quod ob id in aula non sim, ut qui in ea Serenissimarum Maiestatum Vestrarum gratiam non habeam, cum me sciant illis tam longo tempore fideliter inservivisse.
Non possum celare Serenissimam Maiestatem Vestram, quod superiori tempore, cum ex Vratislavia rediissem, dominus de Granvela procancellarius et intimus caesareae maiestatis consiliarius, praeterea et quidam alii de veteribus amicis, ad me nomine caesareae maiestatis scripserunt, ut ex me [expis]carentur, si mihi mens esset rubri suscipiendi galeri. ... mihi seriam operam esse pollicitam . Quibus re... [maiestati caesa]reae summas gratias habui meque eam tam in me ... et longe minus istiusmodi excelsum fastigium pro... eius maiestas caesarea pro sua in me ... [cle]mentia gratissimam gratiam facere vel[let] ... [apud] Poloniae regem efficeret, ut me eius ...geret, ne umquam extra episcopatus m[ei fines] ... tantum abesse, quod ego id amb[iam] ... dignitate maiores sumptus ... ob id scribo, cum iam omni ..., dum parum me attingit ... Maiestatum Vestrarum gratiam habeam ....
Nova, quae ad praesens apud nos narrantur, licet non admodum sint certa, ut tamen iussis Serenissimae Maiestatis Vestrae satisfiat, sic habent: Rumor huc perl[a]tus est Scotos superiores fuisse Anglis magna caede edita. Quando ver[o] et quibus modis facta sit et quomodo cuncta successerint, nondum compertum habetur.
Ex Suecia fertur quod incolae illi strennue suum persequuntur tyrannum, quem confoederati deseruisse omnes dicuntur, quorum unus Danorum rex, cum illi nuper quadringentos equites et pedites octingentos per speciem, ut aiunt, mittere statuisset, causabatur milites eo proficisci reluctatos esse . Quidam autumant, quod fratrem suum hinc a sororio suo evocatum Suecis praeficere conetur. Lubecenses item et Hamburgenses ducem Magnipolensem vulgo Mekelburgensem Albertum, qui etiam superioribus annis ad Daniae regnum aspiraverat, ipsis Suecis tumultuantibus, suppetiis missis, regem statuere intendunt, sicque lis est de paupere regno.
Dux Iuliacensis cum adhaerentibus, Iuliaco amisso, quod oppidum caesareani adhuc occupant, contra domum Burgundiae et principem Arangiae de Nassaw comitem exercitum ducere perhibetur. De caesare et Gallo scribitur, quod uterque suis sub capitali poena interdixerit, ne quis ex eorum ditionibus de his, quae in illis aguntur, quicquam scribere audeat. Quo fortassis fit, quod ex illis regionibus nihil ad nos perfertur.
Si quid postea se offeret, perscribam non gravate, modo Serenissima Maiestas Vestra ea in eiusmodi aestimatione a me suscipiat, qua ad me perveniunt, raro enim aliud, quam quae a mercatoribus narrantur, a quibus vani rumores saepe prodeunt , scribere soleo.
Quod garriendo per alienum calamum prolixior et Serenissimae Maiestati Vestrae molestior sum, veniam mihi dari oro, qu[a]ndoquidem manu mea uti adhuc nequeo, quae a scapulis usque, utroque humero dolore ex humoribus praepedito, impotentiam contraxit, qua et totum fere corpus est aggravatum. Dominus Deus faciat mecum secundum magnam misericordiam suam.
Qui ut Sacram Maiestatem Vestram in porrectissima tempora florentem, sospitem atque felicissimam conservet, intime precor, meque eiusdem Serenissimae Maiestatis clementiae suppliciter commendo.
Datae etc., prima Ianuarii 1543.
Postscript:
Serenissimae Maiestatis Vestrae litteras ... Domino thesaurario harum terrarum e vestigio [tra]nsmisi. Pro benigna benevolaque intercessione, quam Serenissima Maiestas Vestra ... burgrabiatus spectato domino Georgio Scheffke ad meam [commendatio]nem pollicetur, gratias quas possum habeo. Interim ... Cathedrae Sancti Petri adveniat Serenissima Maiestas Vestra ...s negotii oblivisci, ego item non intermittam ... [Serenissimam Maiestatem] Vestram suo tempore humiliter commonefacere etc.