List #6189
[Ioannes DANTISCUS] do UNKNOWN [possibly Samuel MACIEJOWSKI]Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1543-01-09
Regest polski:
Dantyszek 1 stycznia wysłał list. Przybył do niego poseł wysłany przez Radę Miasta Gdańska [burgrabia królewski i burmistrz gdański Johann von Werden]. Załącza kopię swojej odpowiedzi miastu w przedstawionych przez niego kwestiach. Gdańszczanie tłumaczą się, że na podstawie umowy z Danią mogą prowadzić handel morski przez cieśninę duńską [Sund], jednak z wyłączeniem transportu do jej wrogów zboża i rzeczy potrzebnych na wojnie.
Dantyszek odpowiedział, że wspomniane układy nie dotyczą Królestwa Polskiego i pozostałych władztw króla. Pozostające w Gdańsku zboże i inne towary się psują, co przynosi znaczącą szkodę mieszkańcom Królestwa. Król powinien, jeśli nie chce wysyłać w tej sprawie posła do króla Danii, któremu pomógł w uzyskaniu tronu, chociaż listownie upomnieć się o zniesienie blokady, która przynosi szlachcie polskiej wielkie straty i powoduje jej gniew. W poprzednim liście wspominał, że wiadome jest, jakich szkód mogą doznać mieszkańcy i poddani króla, jeżeli cieśniny na wiosnę pozostaną zamknięte.
Drugą część poselstwa wymusił list króla do Dantyszka, który przesłał do rady miasta Gdańska. W liście król prosił o radę w sprawie poruszenia spowodowanego przez dwóch pozwanych [Tiedemann Giese, Barthel Brandt] w związku z komunią pod dwiema postaciami. W tej sprawie burgrabia odpowiedział, że o ile wiadomo, komunia pod obiema postaciami nikomu nie jest udzielana. [tekst uszkodzony] Rada chce, aby Dantyszek przyczynił się u króla w sprawie uwolnienia swoich krajan od podejrzenia.
Przedstawione usprawiedliwienie w sprawie udzielania komunii publicznie pod dwiema postaciami w Gdańsku król łatwo może odrzucić, bowiem ci, którzy używają komunii w ten sposób, mają w zwyczaju podróżować do diecezji pomezańskiej. Rada pozwoliła plebsowi domagać się takiej komunii dla świeckich wbrew królewskim postanowieniom, o czym nie wspomniała nawet słowem, bo nie da się tego usprawiedliwić. Wcześniej napisał, kto wywołuje niepokoje w tej sprawie. Jeśli ukróci się ich postępowanie, reszta się uspokoi i nie będą się ponawiać niepokoje ani nierozsądne postulaty, które podsuwa się plebsowi, aby unieważnić władzę króla i jego pozew.
W poprzednim liście przedstawił, co się stanie, jeśli król nie ukaże tej zuchwałości i pozostawi bezkarnie na dworze osobę, która została wysłana, aby jej bronić. Dantyszek uczynił zadość swojemu sumieniu i wierności królowi. Władca uczyni, co uzna za słuszne.
Prosi adresata, by jeśli napisał coś nazbyt śmiało i nierozważnie, wstawił się za nim i pouczył, w czym mógł spowodować urazę, tak by w przyszłości był ostrożniejszy.
Rękopiśmienne podstawy źródłowe:
| ||||
Tekst + aparat krytyczny + komentarz Zwykły tekst Tekst + komentarz Tekst + aparat krytyczny
Reverendissime in Christo Pater et Domine, ... [obser]vande.
Salutem et fratern[am commendationem].
Prima die huius scripsi ... haud ... [ve]nit ad me missus a magistratu Gdanensi S...[bur]grabius et praeconsul... habuit in pri[mo]... in quo ad illius magistratus ... iunctis litteris scripsi, quarum ipse ... [ex]emplum pro litterisque scriptis gratiam ... me commonefaciens, quod cum Regno D[aniae] ... sibi intercederent, ut tempore belli, si quod illi reg[no] ... civibus Gedanensibus cum navibus merc... per angustias freti Danici, qu... [quor]sum vellent, navigatio permitteretur praeterquam, ne ad hostium ditiones frumenta et haec, quae ad bellicum apparatum sunt necessaria , inferrent, unde magistratus causabatur, quod ea in re cum rege Daniae, secus quam pacta essent confecta, agi non posset.
Respondi, quod ea pacta Regnum Poloniae aliasque serenissimae regiae maiestatis ditiones non obligarent, neque ob id frumenta cum aliis rebus, quae inde advehuntur Gedanum, in loco vilescere et cum magno regnicolarum detrimento sic perdi oportere. Quapropter censeo et ex re omnium serenissimae maiestatis regiae subditorum esse puto, quod serenissima maiestas regia, si ob id ad regem Daniae nuntium mittere nolit , saltem serio litteris cum eo rege , qui recens a serenissima maiestate regia beneficio in regni acquisitione fuit adiutus, expostularet, ne frumentis et aliis ex Regno rebus angustias illas maris subditis regiis clauderet, esset enim eiusmdi occlusio senatui, equestri ordini, toti nobilitati omnibusque serenissimae maiestatis regiae subditis intolerabilis nullisque modis ferenda, hincque sibi implacabile odium gravissimasque inimicitias conciliaret, sicut huius rei in novissimis ad Dominationem Vestram Reverendissimam memini, quod si cum rege illo sic non tractabitur, angustiaeque illae pro instante verno tempore occlusae manserint, non obscurum est, quantis damnis regnicolae ceteriquae subditi serenissimae maiestatis omnes afficientur.
Secundam legationis partem litterae ad me regiae extorserunt, quas magistratui miseram, in quibus super commotionem ratione communionis sub utraque per duos istos citatos excitato consilium a me requirebatur. Ad quas quidem litteras, ut esset, quod excusaret m <a> g <ist> ratus per dominum burggrabium, qui tamen hoc ad me nonnisi scripto a magistratu referre voluit, respondit, quod scilicet communio sub utraque specie ... nemini quod sciretur concedatur ... maiestati ...visse edoctam, verum in illlis litteris maiesta... [q]uod communio istiusmodi Gedan[i] ... [po]stulatum esse ... [[]q]uod contra receptum morem sacrosanctae ... [orthodo]xae ecclesiae, ut eiusmodi communio sub utraque det[ur] ... Hoc frivolo lem <m> ate syndicus ... eo, in quo non fuerat accusatio inducturum se putavit ...que a me magistratus domino burgrabio redd...... motus nulli ob hoc negotium audiantur, quod se ... conterraneos meos ex ea suspici[one] apud maiestatem regiam levarem.
Quam de illis, quia serenissima maiest[as] regia non habeat, quandoquidem usus illiusmodi sub utraque communi[onis] publice Gdani nondum conceditur facile serenissima maiestas regia remitt..., nam ad dioecesim Pomesaniensem, qui illa communione utuntur, proficisci solent, quod vero magistratus plebi contra regias constitutiones tal[em] prohibitam laicis communionem postulare permiserit, de eo verbum nullum, excusari enim nequit. Ceterum a quibus postu[la]tio et motus illi exstimulati sint, prius scripsi, qui si coerciti fuerint, reliquum vulgus quiescet nullique deinceps motus aut postulationes adeo temerariae concitabunt <ur> , quae id temporis non nisi in terrorem, quo auctoritas citatioque regia evanesceret, plebi suggestae sunt.
Eam audaci[am] si maiestas regia illumque, qui ad defendendam eandem missus est, ad aulam impune relinquerit, quid sit subsecutur[um], in prioribus meis annotavi. Ego equidem conscientiam et fide[m] meam erga serenissimam maiestatem regiam exoneravi. Quae faciat, quod in oculis suis bonum esse expedireque putaverit.
Apud quam, si quid liberius planiusve a me scriptum consultumque esse incons[i]deratius existimabitur, ut id omne fidei meae imputet, Dominatio Vestra Reverendissima intercessione sua efficere velit, summopere oro, meque edocere, in quo forsan offendi, ut hinc cautior esse possim. Qua in re supra id, quod iampridem debeo, me Dominatio Vestra Reverendissima sibi devictissimum atque auctoratum perpetuo constringet.
Meque illi commendatissimum esse cupio et precor omnia faustissima.
Datae in Heilsberg, IX Ianuarii MDXLIII.