List #6189
[Ioannes DANTISCUS] do UNKNOWN [possibly Samuel MACIEJOWSKI]Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1543-01-09
Regest polski:
Dantyszek 1 stycznia wysłał list. Przybył do niego poseł wysłany przez Radę Miasta Gdańska [burgrabia królewski i burmistrz gdański Johann von Werden]. Dantyszek załącza kopię swojej odpowiedzi udzielonej miastu w kwestiach przez niego przedstawionych. Gdańszczanie tłumaczą, że na podstawie umowy z Danią mogą prowadzić handel morski przez cieśninę duńską [Sund], jednak z wyłączeniem transportu do jej wrogów zboża i rzeczy potrzebnych na wojnie. [Tekst akapitu w wielu miejscach uszkodzony]
Dantyszek odpowiedział, że wspomniane układy nie dotyczą Królestwa Polskiego i pozostałych władztw króla [Zygmunta I]. Przywożone do Gdańska zboże i inne towary marnieją, co przynosi znaczącą szkodę mieszkańcom Królestwa. Zdaniem Dantyszka, król powinien, jeśli nie chce wysyłać w tej sprawie posła do króla Danii, któremu pomógł w uzyskaniu tronu, przynajmniej listownie upomnieć się o zniesienie blokady. Blokada ta przynosi znaczne straty polskiej szlachcie i wzbudza jej niezadowolenie. Dantyszek przypomina, że już w poprzednim liście do adresata [IDL 3892] zwracał uwagę, jak dotkliwe skutki dla królewskich poddanych przyniesie utrzymanie zamknięcia cieśnin wiosną.
Drugą część poselstwa wymusił list króla do Dantyszka, który ten przesłał do rady miasta Gdańska. W liście król prosił o radę w sprawie poruszenia spowodowanego przez dwóch pozwanych [Tiedemanna Giesego, Barthela Brandta] w związku z udzielaniem komunii pod dwiema postaciami. W odpowiedzi burgrabia, opierając się wyłącznie na piśmie rady, zapewnił, że o ile wiadomo, komunia pod obiema postaciami nikomu nie jest udzielana. [Tekst uszkodzony] Rada chce, aby Dantyszek przyczynił się u króla w sprawie uwolnienia swoich krajan od podejrzenia.
Przedstawione usprawiedliwienie w sprawie udzielania komunii publicznie pod dwiema postaciami w Gdańsku król łatwo może odrzucić, bowiem ci, którzy używają komunii w ten sposób, zwykle udają się do diecezji pomezańskiej. Rada pozwoliła plebsowi domagać się takiej komunii dla świeckich wbrew królewskim postanowieniom, o czym nie wspomniała nawet słowem, bo nie da się tego usprawiedliwić. Dantyszek już wcześniej napisał [IDL 3892], kto odpowiada za wzniecanie niepokojów w tej sprawie. Jego zdaniem, jeśli ukróci się działania tych osób, sytuacja się uspokoi, a niepokoje i nierozsądne postulaty, które podsuwa się ludowi w celu podważenia królewskiej władzy i pozwu, nie będą się powtarzać.
W poprzednim liście Dantyszek przedstawił, do czego może doprowadzić brak reakcji króla wobec tej zuchwałości i pozostawienie bezkarnie na dworze osoby, która została wysłana, by jej bronić. Uznał, że w ten sposób uczynił zadość swojemu sumieniu oraz wierności wobec monarchy. Teraz to władca zdecyduje, co uzna za słuszne.
Dantyszek prosi adresata, by - jeśli coś napisał zbyt śmiało lub nierozważnie - zechciał wstawić się za nim i pouczyć go, w czym mógł wywołać niechęć, aby w przyszłości mógł okazać większą ostrożność.
Rękopiśmienne podstawy źródłowe:
| ||||
Tekst + aparat krytyczny + komentarz Zwykły tekst Tekst + komentarz Tekst + aparat krytyczny
Reverendissime in Christo Pater et Domine, ... [obser]vande.
Salutem et fratern[am commendationem].
Prima die huius scripsi ... haud ... [ve]nit ad me missus a magistratu Gdanensi S...[bur]grabius et praeconsul... habuit in pri[mo]... in quo ad illius magistratus ... iunctis litteris scripsi, quarum ipse ... [ex]emplum pro litterisque scriptis gratiam ... me commonefaciens, quod cum Regno D[aniae] ... sibi intercederent, ut tempore belli, si quod illi reg[no] ... civibus Gedanensibus cum navibus merc... per angustias freti Danici, qu... [quor]sum vellent, navigatio permitteretur praeterquam, ne ad hostium ditiones frumenta et haec, quae ad bellicum apparatum sunt necessaria , inferrent, unde magistratus causabatur, quod ea in re cum rege Daniae, secus quam pacta essent confecta, agi non posset.
Respondi, quod ea pacta Regnum Poloniae aliasque serenissimae regiae maiestatis ditiones non obligarent, neque ob id frumenta cum aliis rebus, quae inde advehuntur Gedanum, in loco vilescere et cum magno regnicolarum detrimento sic perdi oportere. Quapropter censeo et ex re omnium serenissimae maiestatis regiae subditorum esse puto, quod serenissima maiestas regia, si ob id ad regem Daniae nuntium mittere nolit , saltem serio litteris cum eo rege , qui recens a serenissima maiestate regia beneficio in regni acquisitione fuit adiutus, expostularet, ne frumentis et aliis ex Regno rebus angustias illas maris subditis regiis clauderet, esset enim eiusmdi occlusio senatui, equestri ordini, toti nobilitati omnibusque serenissimae maiestatis regiae subditis intolerabilis nullisque modis ferenda, hincque sibi implacabile odium gravissimasque inimicitias conciliaret, sicut huius rei in novissimis ad Dominationem Vestram Reverendissimam memini, quod si cum rege illo sic non tractabitur, angustiaeque illae pro instante verno tempore occlusae manserint, non obscurum est, quantis damnis regnicolae ceteriquae subditi serenissimae maiestatis omnes afficientur.
Secundam legationis partem litterae ad me regiae extorserunt, quas magistratui miseram, in quibus super commotionem ratione communionis sub utraque per duos istos citatos excitato consilium a me requirebatur. Ad quas quidem litteras, ut esset, quod excusaret m <a> g <ist> ratus per dominum burggrabium, qui tamen hoc ad me nonnisi scripto a magistratu referre voluit, respondit, quod scilicet communio sub utraque specie ... nemini quod sciretur concedatur ... maiestati ...visse edoctam, verum in illlis litteris maiesta... [q]uod communio istiusmodi Gedan[i] ... [po]stulatum esse ... [[]q]uod contra receptum morem sacrosanctae ... [orthodo]xae ecclesiae, ut eiusmodi communio sub utraque det[ur] ... Hoc frivolo lem <m> ate syndicus ... eo, in quo non fuerat accusatio inducturum se putavit ...que a me magistratus domino burgrabio redd...... motus nulli ob hoc negotium audiantur, quod se ... conterraneos meos ex ea suspici[one] apud maiestatem regiam levarem.
Quam de illis, quia serenissima maiest[as] regia non habeat, quandoquidem usus illiusmodi sub utraque communi[onis] publice Gdani nondum conceditur facile serenissima maiestas regia remitt..., nam ad dioecesim Pomesaniensem, qui illa communione utuntur, proficisci solent, quod vero magistratus plebi contra regias constitutiones tal[em] prohibitam laicis communionem postulare permiserit, de eo verbum nullum, excusari enim nequit. Ceterum a quibus postu[la]tio et motus illi exstimulati sint, prius scripsi, qui si coerciti fuerint, reliquum vulgus quiescet nullique deinceps motus aut postulationes adeo temerariae concitabunt <ur> , quae id temporis non nisi in terrorem, quo auctoritas citatioque regia evanesceret, plebi suggestae sunt.
Eam audaci[am] si maiestas regia illumque, qui ad defendendam eandem missus est, ad aulam impune relinquerit, quid sit subsecutur[um], in prioribus meis annotavi. Ego equidem conscientiam et fide[m] meam erga serenissimam maiestatem regiam exoneravi. Quae faciat, quod in oculis suis bonum esse expedireque putaverit.
Apud quam, si quid liberius planiusve a me scriptum consultumque esse incons[i]deratius existimabitur, ut id omne fidei meae imputet, Dominatio Vestra Reverendissima intercessione sua efficere velit, summopere oro, meque edocere, in quo forsan offendi, ut hinc cautior esse possim. Qua in re supra id, quod iampridem debeo, me Dominatio Vestra Reverendissima sibi devictissimum atque auctoratum perpetuo constringet.
Meque illi commendatissimum esse cupio et precor omnia faustissima.
Datae in Heilsberg, IX Ianuarii MDXLIII.